1. Giới thiệu Generative AI
Generative AI (GenAI) là một công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có khả năng tự động tạo ra nội dung mới theo các lời nhắc (prompt) được viết bằng ngôn ngữ tự nhiên trong các giao diện hội thoại. Nội dung có thể xuất hiện ở các định dạng bao gồm tất cả các biểu diễn biểu tượng của tư duy con người: các văn bản được viết bằng ngôn ngữ tự nhiên, hình ảnh, video, âm nhạc và mã nguồn. GenAI được huấn luyện bằng cách sử dụng dữ liệu được thu thập từ các trang web, cuộc trò chuyện trên mạng xã hội và các phương tiện truyền thông trực tuyến khác.
Một ứng dụng nổi bật của GenAI là Chat GPT, được xây dựng trên GPT-3 do OpenAI phát triển. Đây là lần lặp lại GPT thứ ba, lần đầu tiên được ra mắt vào năm 2018 và gần đây nhất là GPT-4, vào tháng 3 năm 2023 (xem Bảng). Mỗi OpenAI GPT liên tục được cải tiến so với phiên bản trước thông qua những tiến bộ trong kiến trúc AI, phương pháp đào tạo và kỹ thuật tối ưu hóa. Kể từ năm 2012, khả năng tính toán được sử dụng để đào tạo các mô hình GenAI đã tăng gấp đôi sau mỗi 3-4 tháng.
Bảng lịch sử Chat GPT
|
Mô hình
|
Đã xuất hiện
|
Dữ liệu đào tạo
|
Số lượng thông số
|
Đặc trưng
|
|
GPT-1
|
2018
|
40 GB
|
117 triệu
|
Có khả năng thực hiện các nhiệm vụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên như hoàn thành văn bản và trả lời câu hỏi
|
|
GPT-2
|
2019
|
40 GB
|
1500 triệu
|
Có khả năng thực hiện các tác vụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên phức tạp hơn như dịch máy và tóm tắt.
|
|
GPT-3
|
2020
|
17.000 GB
|
175.000 triệu
|
Có khả năng thực hiện các tác vụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên nâng cao như viết đoạn văn mạch lạc và tạo toàn bộ bài viết. Cũng có khả năng
thích ứng với các nhiệm vụ mới chỉ với một vài ví dụ.
|
|
GPT-46
|
2023
|
1.000.000 GB (đã báo cáo nhưng chưa xác nhận)
|
170.000.000 triệu (chưa xác nhận)
|
Nâng cao độ tin cậy và có khả năng xử lý các hướng dẫn phức tạp hơn.
|
2. Cơ hội đối với ngành giáo dục và đào tạo:
GenAI là một công nghệ tương đối mới, nhưng có tiềm năng cách mạng hóa việc giảng dạy. Bằng cách cung cấp cho giáo viên các công cụ để tạo ra trải nghiệm học tập và phản hồi được cá nhân hóa cho học sinh, AI có thể tạo ra có thể giúp học sinh học tập hiệu quả hơn.
- GenAI hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng dạy:
- +Tạo nội dung: GenAI có thể được sử dụng để tạo nội dung giáo dục, chẳng hạn như giáo án, câu đố và bài tập thực hành. Điều này có thể giải phóng thời gian của giáo viên để họ có thể tập trung vào việc giảng dạy và tương tác với học sinh.
- +Dạy kèm: GenAI có thể được sử dụng để phát triển các hệ thống dạy kèm thông minh có thể cung cấp cho học sinh dịch vụ dạy kèm cá nhân hóa từng người một. Điều này có thể hữu ích cho những học sinh cần trợ giúp thêm về một môn học cụ thể hoặc những học sinh muốn học theo tốc độ của riêng mình.
- +Phản hồi: GenAI có thể được sử dụng để cung cấp cho sinh viên phản hồi về bài tập của họ. Phản hồi này có thể chi tiết và được cá nhân hóa hơn phản hồi từ giáo viên.
- +Đánh giá: GenAI có thể được sử dụng để tạo các đánh giá cá nhân hóa cho học sinh. Những đánh giá này có thể được điều chỉnh phù hợp với nhu cầu cá nhân và phong cách học tập của mỗi học sinh. Điều này có thể giúp giáo viên hiểu rõ hơn về cách học của mỗi học sinh và xác định những lĩnh vực mà học sinh cần hỗ trợ thêm.
- + GenAI cũng có thể giúp giáo viên tiếp cận nhiều đối tượng học sinh hơn và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của tất cả học sinh. Các công cụ hỗ trợ AI đang được sử dụng để giúp đỡ học sinh khuyết tật. Ví dụ: AI có thể được sử dụng để tạo bản ghi video, dịch văn bản sang các ngôn ngữ khác nhau và tạo tài liệu học tập cho những học sinh có nhu cầu học tập khác nhau. Google Dịch có thể được sử dụng để dịch văn bản sang hơn 100 ngôn ngữ, giúp học sinh khuyết tật truy cập nội dung giáo dục dễ dàng hơn.
- GenAI có thể giúp học sinh cá nhân hóa quá trình học tập và đánh giá. GenAI có thể phân tích nhu cầu, mục tiêu, sở thích, và khả năng của từng học viên để đề xuất các khóa học, nội dung, phương pháp, hoặc tốc độ phù hợp. GenAI cũng có thể tạo ra các bài kiểm tra, báo cáo, hoặc phản hồi dựa trên kết quả học tập của từng học viên.
Một ứng dụng của GenAI trong giáo dục là Smart Sparrow. Đây là một nền tảng học tập cá nhân hóa được thiết kế để giúp giáo viên và nhà phát triển tạo ra các trải nghiệm học tập độc đáo và cá nhân hóa cho học sinh. Nền tảng này cho phép giáo viên thiết kế các bài kiểm tra, bài tập và hoạt động học tập theo cách cá nhân hóa, dựa trên nhu cầu và khả năng của từng học sinh. Nó cũng cho phép giáo viên theo dõi tiến độ của từng học sinh và cung cấp phản hồi cá nhân để giúp họ tiến bộ trong quá trình học tập. Một ví dụ khác là Duolingo, một ứng dụng học ngôn ngữ trực tuyến sử dụng GenAI để cá nhân hóa trải nghiệm học tập cho từng người dùng. Ứng dụng này sử dụng một thuật toán AI để đánh giá khả năng của người dùng và thiết kế các bài kiểm tra và bài tập phù hợp với nhu cầu của từng người dùng.
GenAI có thể giúp mở rộng quy mô và chất lượng của ngành giáo dục và đào tạo. Ví dụ, GenAI có thể tạo ra các khóa học trực tuyến hay thực tế ảo với nhiều ngôn ngữ, nền văn hóa, hoặc lĩnh vực khác nhau. GenAI cũng có thể tạo ra các giáo viên ảo hay trợ giảng ảo để hỗ trợ việc dạy và học. Trợ giảng ảo có khả năng hiểu và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, và có thể trả lời câu hỏi, cung cấp giải thích và hướng dẫn theo yêu cầu của người dùng. Điều đặc biệt là trợ giảng ảo có khả năng tự động hóa quá trình giảng dạy và học tập, tạo ra một môi trường học tập tương tác và linh hoạt.
Hình ảnh minh họa sử dụng Bing AI
Kết quả một slide thuyết trình được gợi ý bởi Bing AI
Một số phần mềm AI trong giáo dục
3. Thách thức đối với ngành giáo dục và đào tạo
Bên cạnh những ưu điểm, GenAI cũng đem đến những thách thức khi ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo:
● GenAI có thể gây ra những vấn đề về đạo đức, pháp lý, hoặc an ninh. GenAI có thể tạo ra những nội dung sai lệch, sai trái, hoặc xuyên tạc để lừa gạt hoặc gây áp lực cho người học. GenAI cũng có thể vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, quyền riêng tư, hoặc an toàn của người học hoặc giáo viên. Tuy nhiên, những vấn đề này không phải là do công nghệ GenAI mà là do cách sử dụng của con người.
● GenAI có thể gây ra những vấn đề về kỹ năng, năng lực, hoặc thái độ. Ví dụ, GenAI có thể làm giảm sự nỗ lực, chủ động, hoặc trách nhiệm của người học hoặc giáo viên. GenAI cũng có thể làm mất đi sự tương tác, giao tiếp, hoặc hợp tác giữa người học và giáo viên. nó có tiềm năng làm suy yếu quyền lực và địa vị của giáo viên và gia tăng yêu cầu về tự động hóa giáo dục . Do đó, điều quan trọng là điều chỉnh việc sử dụng các công cụ AI trong giáo dục và đảm bảo rằng chúng được tích hợp vào các hệ thống học tập theo điều kiện của chúng ta.
● GenAI có thể gây ra những vấn đề về công bằng, bình đẳng, hoặc đa dạng. Ví dụ, GenAI có thể phản ánh những định kiến, kỳ thị, hoặc thiên vị của người tạo ra hoặc sử dụng nó. GenAI cũng có thể tạo ra những rào cản, chênh lệch, hoặc bất lợi cho những người học hoặc giáo viên có ít tài nguyên, tiếp cận, hoặc khả năng. Các nền tảng GenAI thường dựa vào thông tin sai lệch và dữ liệu lừa đảo được cung cấp trên các trang web nơi các mô hình AI có thể đã được xác thực. Các tổ chức sử dụng AI cho mục đích sinh trắc học, dự đoán hoặc chẩn đoán nên thường xuyên đánh giá lại các mô hình dữ liệu mà họ sử dụng để đào tạo AI. Lý tưởng nhất là các tổ chức nên tính đến dữ liệu sai lệch và trình bày sai trong các tập hợp đó. Điều quan trọng là phải hiểu rằng năng suất do nền tảng AI tạo ra có thể được phản hồi lại vào các thuật toán để phát triển hơn nữa công nghệ của nền tảng. Vì vậy, khi đưa ra yêu cầu tạo nội dung AI, về nguyên tắc, nên tránh thông tin nhạy cảm hoặc nhận dạng cá nhân.
4. GenAI và tương lai của giáo dục
Các công nghệ GenAI vẫn đang phát triển nhanh chóng và có thể có tác động sâu sắc đến giáo dục và nghiên cứu, nhưng vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Vì vậy, những tác động lâu dài của nó đối với giáo dục và nghiên cứu cần được quan tâm ngay lập tức và xem xét sâu hơn
- Các vấn đề đạo đức:
+ Tiếp cận công bằng: Càng nhiều các hệ thống GenAI phức tạp được phát triển trong giáo dục có thể làm trầm trọng thêm sự chênh lệch hiện có trong việc tiếp cận công nghệ và tài nguyên giáo dục, làm sâu sắc thêm sự bất bình đẳng.
+ Kết nối con người: Hệ thống GenAI giáo dục có thể làm giảm sự tương tác giữa con người với con người và các khía cạnh cảm xúc xã hội quan trọng của việc học tập.
+ Phát triển trí tuệ con người: Hệ thống GenAI trong giáo dục có thể hạn chế quyền tự chủ và quyền tự chủ của người học bằng cách cung cấp các giải pháp định trước hoặc thu hẹp phạm vi trải nghiệm học tập có thể có.
+ Tác động tâm lý: bắt chước các tương tác của con người có thể có những tác động tâm lý chưa rõ đối với người học, gây lo ngại về sự phát triển nhận thức và sức khỏe cảm xúc của họ cũng như về khả năng bị thao túng.
+ Thành kiến và phân biệt đối xử tiềm ẩn: Các hệ thống GenAI phức tạp đang được phát triển và áp dụng trong giáo dục, chúng có khả năng tạo ra những thành kiến và hình thức phân biệt đối xử mới dựa trên dữ liệu và phương pháp đào tạo mà các mô hình sử dụng, điều này có thể dẫn đến những kết quả đầu ra không xác định và có khả năng gây hại.
Các công nghệ GenAI vẫn đang phát triển nhanh chóng và có thể có tác động sâu sắc đến giáo dục và nghiên cứu, nhưng vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Vì vậy, những tác động lâu dài của nó đối với giáo dục và nghiên cứu cần được quan tâm ngay lập tức và xem xét sâu hơn.
- Bản quyền và sở hữu trí tuệ:
Sự xuất hiện của GenAI đang nhanh chóng thay đổi cách thức sáng tạo, phân phối và tiêu thụ các tác phẩm khoa học, nghệ thuật và văn học. Việc sao chép, phân phối hoặc sử dụng trái phép các tác phẩm có bản quyền mà không có sự cho phép của chủ sở hữu bản quyền sẽ vi phạm quyền độc quyền và có thể dẫn đến hậu quả pháp lý.
- Nguồn nội dung và học tập:
Trong tương lai, nội dung được tạo ra thông qua các cuộc trò chuyện giữa con người và AI có thể trở thành một trong những nguồn sản xuất tri thức chính. Điều này có thể làm suy yếu hơn nữa sự tham gia trực tiếp của người học với nội dung giáo dục dựa trên các tài nguyên, sách giáo khoa và chương trình giảng dạy do con người tạo ra và xác nhận. Vẻ ngoài đáng tin cậy của văn bản GenAI có thể đánh lừa những người học trẻ tuổi chưa có đủ kiến thức sẵn có để có thể nhận ra những điểm không chính xác hoặc đặt câu hỏi về nó một cách hiệu quả.
- Phản hồi đồng nhất so với kết quả đầu ra đa dạng và sáng tạo
Sự phụ thuộc ngày càng tăng của giáo viên và học sinh vào các công cụ GenAI để tìm kiếm gợi ý có thể dẫn đến việc chuẩn hóa và tuân thủ các câu trả lời, làm suy yếu giá trị của tư duy độc lập và khả năng tự tìm tòi. Khả năng đồng nhất về cách diễn đạt trong các tác phẩm viết và tác phẩm nghệ thuật có thể hạn chế trí tưởng tượng, khả năng sáng tạo và các quan điểm thay thế của cách diễn đạt của người học.
- Xem xét lại việc đánh giá và kết quả học tập
Ý nghĩa của GenAI đối với việc đánh giá vượt xa những lo ngại trước mắt về việc người học gian lận trong bài tập viết. Chúng ta phải đối mặt với thực tế là GenAI có thể tạo ra các bài báo, bài luận và tác phẩm nghệ thuật ấn tượng được tổ chức tương đối tốt, đồng thời có thể vượt qua một số kỳ thi dựa trên kiến thức trong một số lĩnh vực chủ đề nhất định. Do đó, chúng ta cần suy nghĩ lại chính xác những gì nên học và mục đích gì cũng như cách đánh giá và xác nhận việc học.
- Quá trình tư duy
Quan điểm cơ bản nhất về ý nghĩa lâu dài của GenAI đối với giáo dục và nghiên cứu vẫn là về mối quan hệ bổ sung giữa con người và máy móc. Một trong những câu hỏi quan trọng là liệu con người có thể nhường lại các cấp độ tư duy cơ bản và quá trình tiếp thu kỹ năng cho AI hay không và tập trung vào các kỹ năng tư duy bậc cao hơn dựa trên kết quả đầu ra do AI cung cấp.
5. Kết luận
Nhìn chung, vai trò ngày càng tăng của AI trong giáo dục mang đến cả cơ hội và thách thức cho việc đào tạo. Bằng cách chủ động tiếp cận công nghệ này, các nhà giáo dục có thể tận dụng AI để cải thiện kết quả của học sinh và thúc đẩy sự công bằng trong lớp học, đồng thời vẫn giữ vai trò duy nhất của giáo viên trong việc thúc đẩy sự trưởng thành, phát triển và học tập ở học sinh của họ. Với sự hỗ trợ của GenAI, các chương trình học tập cá nhân hóa, giúp sinh viên tiếp cận kiến thức một cách hiệu quả hơn. Bên cạnh đó GenAI có thể được sử dụng để phát triển các kỹ năng của sinh viên, từ kỹ năng viết lách cho đến kỹ năng giao tiếp. Ngoài ra, nó còn có thể tích hợp với các công nghệ khác như AR/VR, blockchain, IoT, v.v. để tạo ra các trải nghiệm học tập mới và đa dạng hơn. Và chúng ta hy vọng cùng với sự phát triển, trong tương lai, GenAI ngày càng khẳng định ưu thế phát huy được khả năng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Guidance for generative AI in education and research, UNESCO, 2023
[2] Exploring the Impacts of Generative AI on the Future of Teaching and Learning, Berkman Klein Center, 2023
[3] Generative AI in Education: Past, Present, and Future, ER.educause.edu, 2023